16 februari 2025
De afgelopen decennia heeft het internet zich ontwikkeld tot een belangrijke infrastructuur voor onze samenleving. Toch zien we steeds vaker hoe Amerikaanse techbedrijven standaarden inkapselen toetrekken en hun systemen in beperkte mate inzichtelijk maken. Maar momenteel pijnlijk duidelijk worden ze ook beïnvloed door politieke ontwikkelingen. Dit was al een reden voor Europa om niet naar China te kijken voor technologie, maar is nu ook een reden om met argusogen naar de Verenigde Staten te kijken.
Europa moet minder afhankelijk worden en en streven naar technologische autonomie.
Grote Amerikaanse platforms zoals Google, Apple, Meta en Microsoft hebben een enorme invloed op hoe wij communiceren, werken en informatie verwerken. Dit gaat verder dan alleen de diensten die ze aanbieden; ze bepalen ook in grote mate welke standaarden gangbaar worden en hoe deze worden geïmplementeerd. Hierdoor ontstaan gesloten systemen die de keuzevrijheid beperken en innovatie bemoeilijken. Ik merk zelf hoe afhankelijk mijn projecten zijn van Microsoft Teams voor chat, bellen en vergaderen. Teams is de Oxycodon in het Microsoft ecosysteem: je begint het onschuldig te gebruiken, en tegen de tijd dat je doorhebt dat je niet meer zonder kunt ontdek je dat je niet meer terug kunt.
Daarnaast is de afgelopen dagen gebleken dat deze bedrijven onderhevig zijn aan politieke en commerciële belangen die niet per definitie overeenkomen met die van Europa. Dit kan ertoe leiden dat Europese belangen minder worden meegewogen bij belangrijke beslissingen over platformregulering, privacy/informatieveiligheid en toegang tot essentiële digitale diensten. De aanwezigheid van de Amerikaanse Tech Bro’s bij de inauguratie van Trump toont in mijn ogen aan dat technologie niet neutraal is. De recente rollen die Elon Musk tegelijkertijd speelt in technologie en politiek (zowel in de VS als in Europa!) is pijnlijk bewijs.
Europa heeft de kennis en middelen om minder afhankelijk te worden van Amerikaanse technologie. Dit kan door in te zetten op de volgende strategieën:
Terugvallen op open internetstandaarden
Het open en gedecentraliseerde karakter van het internet heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van digitale infrastructuur. Standaarden zoals e-mail (SMTP, IMAP), het web (HTTP, REST) en federatieve netwerken bieden nog steeds een solide basis voor alternatieven voor gecentraliseerde platforms. Ook voor diensten waar we in grote mate afhankelijk van zijn geworden, zoals messaging, microblogging, videobellen en -vergaderen zijn open standaarden beschikbaar met het AT Prococol en Matrix 2. Europa moet deze technologieën ondersteunen en stimuleren.
Gebruikmaken van open-source software
Open-source software biedt transparantie over de werking en verwerking van data, wat leidt tot betere navolgbaarheid en controle. Daarnaast maakt het de vervangbaarheid van componenten beter mogelijk, wat innovatie bevordert en afhankelijkheid van commerciële partijen vermindert. Door in te zetten op open-source oplossingen kan Europa een robuustere en flexibeler digitale infrastructuur opbouwen.
Decentralisatie en interoperabiliteit bevorderen
In plaats van gesloten, gecentraliseerde platforms te ontwikkelen, zou Europa moeten inzetten op gedistribueerde en interoperabele netwerken. Als eigendom niet exclusief Amerikaans is en de dienst niet meer uitsluitend op Amerikaanse infrastructuur is ondergebracht, verminderen de risico’s al. Initiatieven zoals Bluesky, Mastodon (als alternatief voor Twitter/X) en Matrix (voor chat- en videocommunicatie) laten zien dat het mogelijk is om digitale diensten te bouwen zonder afhankelijk te zijn van grote technologiebedrijven.
Investeren in Europese technologiebedrijven
Meer investeringen in Europese technologie-infrastructuur en open-source projecten kunnen bijdragen aan een gezonder technologisch ecosysteem. Dit vraagt niet alleen om financiële steun, maar ook om een mentaliteitsverandering waarbij overheden en bedrijven bewust kiezen voor open en Europese technologieën. Dit staat haaks op het recente normaliseren van de gang naar de Amerikaanse cloud door Nederlandse overheden en onderdelen van de Nederlandse internet-infrastructuur (SIDN). De “Competitive Compass” roadmap van de Europese Commissie is een goed begin.
Delen en beschermen van kennis van internetstandaarden
We moeten kunnen blijven koken, ook al eten we allemaal kant-en-klaar maaltijden. Terwijl we de de gemakkelijke turn-key diensten van de Amerikaanse tech-industrie gebruiken, mogen we de concepten waar die diensten op gebaseerd zijn niet vergeten. Kennis over internetstandaarden en open-source technologieën is noodzakelijk om alternatieve diensten te ontwikkelen. Investeringen in onderwijs en onderzoek kunnen ervoor zorgen dat toekomstige generaties deze kennis blijven opbouwen en inzetten voor Europese digitale autonomie. Er moeten mensen in Nederland en Europa blijven die weten hoe de basis werkt, want het zal opnieuw ingericht moeten worden.